Porównanie cienkich rękawic diagnostyczno-ochronnych lateksowych i nitrylowych w kontekście poziomu ochrony przed Covid-19 oraz innymi zagrożeniami.

Lek. Sła­womir Gondek

Wstęp

W związku z pan­demią Covid-19 od początku 2019 odno­towano znaczą­cy wzrost zapotrze­bowa­nia na rękaw­ice medy­czne i medy­czno-ochronne, zarówno w Polsce, jak i glob­al­nie. De fac­to wzmożony popyt przekroczył możli­woś­ci pro­duk­cyjne, co doprowadz­iło w wielu kra­jach do real­nych prob­lemów z dostęp­noś­cią rękaw­ic.

W Europie, USA i w Polsce pod­sta­wowym i najsz­erzej stosowanym mate­ri­ałem do pro­dukcji rękaw­ic diag­nos­ty­czno-ochron­nych dla pra­cown­ików ochrony zdrowia jest guma nit­ry­lowo-buta­dienowa (nit­ryl). Ten syn­te­ty­czny mate­ri­ał zastąpił i niemalże wyparł z codzi­en­nego użytku wcześniej stosowany powszech­nie lateks nat­u­ral­ny.

W sytu­acji niedoboru lub wręcz braku dostęp­noś­ci rękaw­ic nit­ry­lowych pojaw­ia się pytanie, czy rękaw­ice latek­sowe ofer­u­ją wystar­cza­ją­cy poziom ochrony, aby mogły być stosowane w miejsce rękaw­ic nit­ry­lowych.

Wymogi prawne i normatywne

W sys­temie prawnym Unii Europe­jskiej zapewnie­nie właś­ci­wej jakoś­ci i poziomu bez­pieczeńst­wa oparte jest na oznakowa­niu CE. W celu dopuszczenia do obro­tu na rynkach wspól­no­ty, pro­du­cen­ci rękaw­ic muszą wykazać zgod­ność ofer­owanych rękaw­ic z wyma­gani­a­mi zasad­niczy­mi odpowied­nich Dyrek­tyw oraz Reg­u­lacji Europe­js­kich, które gwaran­tu­ją odpowied­ni poziom bez­pieczeńst­wa. Dla wyrobów medy­cznych są to dyrek­ty­wa 93/42/EEC i zastępu­ją­ca ją obec­nie reg­u­lac­ja MDR (EU REG. 2017/745), dla środ­ków ochrony oso­bis­tej jest to Reg­u­lac­ja 2016/425. Najprost­szym i najbardziej efek­ty­wnym sposobem wykaza­nia zgod­noś­ci z wyma­gany­mi zasad­niczy­mi jest przeprowadze­nie badań i wykazanie zgod­noś­ci z nor­ma­mi europe­jski­mi i między­nar­o­dowy­mi. Dla wyrobów medy­cznych jest to przede wszys­tkim nor­ma EN 455, dla środ­ków ochrony oso­bis­tej normy: EN 420 oraz EN ISO 374 i pochodne.

Pod­kreśle­nia wyma­ga, że aktu­al­nie wyma­gania nor­maty­wne nie rozróż­ni­a­ją mate­ri­ału rękaw­ic i są takie same zarówno dla nit­ry­lu, jak i latek­su nat­u­ral­nego. Oznacza to, że zarówno rękaw­ice nit­ry­lowe, jak i latek­sowe muszą spełnić dokład­nie takie same wyma­gania zasad­nicze, aby ofer­ować ana­log­iczny, min­i­mal­ny poziom bez­pieczeńst­wa.

Odporność na penetrację wirusów

Mate­ri­ał pobrany z gotowych rękaw­ic może być testowany wg normy ASTM F 1671 na pen­e­trację wirusów. Do tes­tu uży­wa się bak­te­ri­ofa­ga Phi X 174, który jest suro­gatem czyn­ni­ka eti­o­log­icznego wiru­sowego zapale­nia wątro­by.

Zarówno rękaw­ice latek­sowe, jak i nit­ry­lowe prze­chodzą ww. wymieniony test pozy­ty­wnie. Jeśli tylko mate­ri­ał rękaw­icy nie jest uszkod­zony,  to zarówno lateks, jak i nit­ryl ofer­u­ją właś­ci­wą barierowość i pełną ochronę. Obec­nie rękaw­ice medy­czne, które są jed­nocześnie środ­kiem ochrony oso­bis­tej prze­chodzą dodatkowy test wg normy EN 374–5. Również w tym teś­cie oba mate­ri­ały wykazu­ją iden­ty­czny poziom ochrony.

Szczelność rękawic

Zarówno rękaw­ice nit­ry­lowe, jak i latek­sowe gwaran­tu­ją bez­pieczeńst­wo, jeśli ich mate­ri­ał jest nieuszkod­zony i szczel­ny. Szczel­ność rękaw­ic jest badana zgod­nie z nor­mą EN 455–1 i wyz­naczany jest AQL. Dla rękaw­ic medy­cznych wskaźnik ten może osiągnąć maksy­mal­ną wartość 1,5 pod­czas, gdy dla środ­ków ochrony oso­bis­tej mak­si­mum to 4,0. Ponown­ie nie ma rozróżnienia wyma­gań dla latek­su i nit­ry­lu, w związku z powyższym szczel­ność obu typów rękaw­ic jest iden­ty­cz­na.

Odporność mechaniczna i podatność na uszkodzenia

Nor­ma EN 455–2 określa wyma­gania min­i­malne para­metrów fizy­cznych, takich jak min­i­mal­na siła zry­wa­nia, rozmi­ary i dłu­goś­ci. Zgod­nie z wyma­gani­a­mi aktu­al­nej wer­sji normy rękaw­ice muszą utrzy­mać para­me­try min­i­malne przez cały okres prze­chowywa­nia. Wyma­gania normy są iden­ty­czne dla rękaw­ic latek­sowych oraz nit­ry­lowych, odstępst­wo stanow­ią jedynie rękaw­ice wyko­nane z polichlorku winy­lu, dla których przewidziano niższe para­me­try min­i­malne. Wartoś­ci para­metrów min­i­mal­nych ustaw­iono na poziomie zapew­ni­a­ją­cym bezprob­le­mowe nakładanie rękaw­ic w odpowied­nim dla użytkown­i­ka rozmi­arze.

Kole­jny aspekt to podat­ność na uszkodzenia. Przy podob­nej gruboś­ci ściany rękaw­ice nit­ry­lowe, zgod­nie z doniesieni­a­mi lit­er­atur­owy­mi, ofer­u­ją wyższą odporność na przekłu­cie. Jed­nakże należy zwró­cić uwagę, że aktu­al­nie prze­cięt­ny poziom gruboś­ci rękaw­ic latek­sowych bezpudrowych na pal­cach wynoszą­cy 0,11–0,12 mm jest o 30% więk­szy niż prze­cięt­na grubość najpop­u­larniejszych, cien­kich rękaw­ic nit­ry­lowych. Zatem zapewne również w tym zakre­sie ofer­owany poziom ochrony będzie podob­ny.

Odporność na czynniki chemiczne

Guma nit­ry­lowa ogól­nie cechu­je się lep­szy­mi para­me­tra­mi ochrony przed przenikaniem wielu sub­stancji chemicznych w porów­na­niu do latek­su nat­u­ral­nego, choć np. odporność na prze­puszczanie roz­puszczal­ników organ­icznych i wielu alko­holi jest na podob­nym poziomie.

W kon­tak­cie z alko­ho­la­mi dochodzi do degradacji mate­ri­ału rękaw­icy objaw­ia­jącej się między inny­mi spad­kiem odpornoś­ci na zry­wanie i zwięk­sze­niem podat­noś­ci na uszkodzenia. W tym zakre­sie mate­ri­ał pochodzenia nat­u­ral­nego – guma latek­sowa ma pewne przewa­gi. Zgod­nie z bada­ni­a­mi spadek siły zry­wa­nia po dezyn­fekcji rękaw­ic latek­sowych jest istot­nie mniejszy niż rękaw­ic wyko­nanych z nit­ry­lu.

Cechy użytkowe

Lateks nat­u­ral­ny w porów­na­niu z nit­rylem jest znacznie bardziej elasty­czny. Roz­ciągli­wość rękaw­ic latek­sowych osią­ga 800 – 900% pod­czas, gdy rękaw­ice nit­ry­lowe roz­cią­ga­ją się prze­cięt­nie do ok. 450% – 500%.  W prak­tyce oznacza to łatwiejsze zakładanie, znaczne lep­sze dopa­sowanie do ksz­tał­tu dłoni i lep­szą tol­er­ancję dla rozmi­aru. W przy­pad­kach niedoborów oso­ba z rozmi­arem dłoni np. L będzie w stanie nałożyć rękaw­ice latek­sowe M i wykony­wać swo­je zada­nia przy niez­nacznie zmniejs­zonym poziomie kom­for­tu pod­czas, gdy za małych o 1 rozmi­ar rękaw­ic nit­ry­lowych najczęś­ciej po pros­tu nie da się nałożyć.

Lateks nat­u­ral­ny charak­teryzu­je się także lep­szą chwyt­noś­cią, jest również mniej ślis­ki. Sam mate­ri­ał jest także bardziej mięk­ki niż nit­ryl, co daje odczu­cie cienkiej, niemalże nieist­niejącej powło­ki na dłoni, która nie ogranicza czu­cia.

Alergie na rękawice

Więk­szość stosowanych obec­nie rękaw­ic nit­ry­lowych oraz wszys­tkie latek­sowe prze­chodzą w pro­dukcji etap wulka­niza­cji z uży­ciem siar­ki. Pro­ces ten wymusza stosowanie katal­iza­torów chemicznych – tzw. przyspiesza­czy wulka­niza­cji (akcel­er­a­torów). Sub­stanc­je te mogą powodować opóźnione reakc­je aler­giczne typu IV.

Rękaw­ice latek­sowe zaw­ier­a­ją pon­ad­to pro­teiny latek­sowe, które mogą powodować naty­ch­mi­as­towe reakc­je aler­giczne, nie tylko kon­tak­towe, ale i ogólne. Znaczące zmniejsze­nie ryzy­ka wys­tąpi­enia alergii moż­na osiągnąć poprzez usunię­cie pudru oraz dokładne płukanie rękaw­ic w pro­ce­sie pro­dukcji.

 

Podsumowanie

Cecha	Lateks nat­u­ral­ny	Nit­ryl
Odporność na pen­e­trację wirusów	+++	+++
Odporność mechan­icz­na	+++	+++
Odporność na pen­e­trację sub­stancji chemicznych	++	+++
Podat­ność na uszkodzenia	++	++
Degradac­ja po dezyn­fekcji	++	+
Elasty­czność i kom­fort	+++	++
Chwyt­ność i czu­cie	+++	++
Ryzyko alergii	+	+++

Anal­izu­jąc cechy fizy­czne oraz poziom bez­pieczeńst­wa i kom­for­tu rękaw­ice latek­sowe stanow­ią bez­pieczną alter­naty­wę dla rękaw­ic nit­ry­lowych, ofer­u­jącą właś­ci­wy poziom ochrony. Bilans zalet i wad obu mate­ri­ałów dla osób nieuczu­lonych na lateks równoważy się. Rękaw­ice wyko­nane z latek­su nat­u­ral­nego mogą być zatem z powodze­niem stosowane w kon­tak­cie z pac­jen­ta­mi, również obar­c­zony­mi zwięk­szonym ryzykiem zakaże­nia lub zakażony­mi wirusem SARS-CoV-19.